ترکیبات کنسانتره دام

نقش اصلی دانه ها و ضایعات کارخانجات، تامین انرژی برای حیوان است. یولاف وجو، از لحاظ پروتئین خام، در سطح میانه و کمی بالاتر قرار دارند. فرآیند دانه ها (رول کردن، شکافتن، له کردن، یا آرد کردن) قابلیت هضم را، بالا می برند. اگر فرآیندی بر روی دانه ها صورت نپذیرفته باشد، بیش از 30% دانه ها دست نخورده از بدن حیوان دفع می گردند. شکستن پوشش دانه ها، می تواند باعث افزایش قابلیت هضم گردد. خرد کردن دانه های زبر و خشن، می تواند در بالا بردن خوشخوراکی و مصرف، اثر بخش باشد. آرد کردن دانه ها، ممکن است باعث افزایش قابلیت هضم گردد، اما می تواند باعث کاهش درصد چربی شیر و افزایش اسیدوز در شکمبه گردد. دانه های پلت شده گرد و خانکی ندارند و امکان دارد باعث افزایش خوشخوراکی و مصرف گردند، اما دارای همان معایبی است که، در خصوص فرآیند آرد کردن، گفته شدرا دارند. چون حیوانات جوان، بطور کلی بیشتر از حیوانات بزرگسال خوراک را می جوند، دانه ها را بصورت کامل، می توان تا سن 12 ماهگی در اختیار آنها قرارداد.

جو

جو، منبع خوبی از انرژی و پروتئین است. اگر جو را به مقدار زیاد، در جیره گاوهای شیری بکار می برید، گاوها باید به تدریج، به این میزان عادت کنند. برای خوشخوراک کردن جو، رول کردن آن از آسیاب کردن بهتر اثر دارد. اگر جو خیلی آسیاب شده باشد، نباشد بیش از 50% بخش کنسانتره را تشکیل دهد.

تفاله چغندر قند

تفاله چغندر قند را هم می توان به صورت ساده و هم به صورت مخلوط با ملاسها تهیه نمود. این خوراک نسبتاً پر انرژی بوده و می تواند حجم و فیبر قابل هضم جیره را افزایش دهد و نیز خورشخوراکی جیره را نیز بالا ببرد. حداکثر میزان مصرف آن در جیره 30% می باشد.

پنبه دانه

دانه کامل، به صورت پرزدار بوده از لحاظ محتوای پروتئینی در سطح متوسط قرار دارد، مقدار چربی آن بالا، فیبر نیز بالا و خوراکی با انرژی بالا محسوب می گردد. دانه کامل پنبه، به رنگ سفید بوده و کرک دار است، در حالی که دانه هایی که عاری از کرک شده باشند، به رنگ سیاه و نرم به نظر میرسند. مقدار مصرف آن، نباید بیش از 7 پوند در روز به ازای هر گاو باشد.

گلوتن دانه ذرت

این خوراک نسبتاً دارای فیبر بالایی بوده، از نظر انرژی متوسط، میزان پروتئین آن نیز متوسط می باشد و یکی از محصولات کارخانجات آرد سازی ذرت مرطوب به حساب می آید. این محصول را می توان به صورت خشک و یا مرطوب بفروش رساند. گلوتن دانه ذرت (مرطوب یا خشک)، بیش از 25% کل جیره بر اساس ماده خشک نباید مصرف گردد.

ذرت همراه با چوب آن

پودر ذرت و چوب آن، نسبتاً دارای انرژی بالا بوده و برای گاوها خوشخوراک است. این خوراک دارای 10% انرژی کمتر از دانه ذرت می باشد. ولی محتوای فیبر آن برای کمک به ثبات درصد چربی شیر و نیز اشتهای حیوان مفید است.

دانه کامل ذرت

بطور گسترده ای در تغذیه گاوهای شیری مورد استفاده قرار می گیرد. این خوراک یکی از قابل دسترس ترین خوراک هایی است که دارای انرژی بالا می باشد. در مناطقی که بطور موفقیت آمیزی می توان آن را کاشت، اقتصادی ترین منبع تامین کننده انرژی محسوب می گردد. بعلت بالا بودن مقدار انرژی آن، مدیریت خوبی (تعیین میزان خوراک، دفعات خوراک دهی، مخلوط کردن با دیگر اجزاء جیره و غیره) برای به حداکثر رساندن مصرف آن، بدون ایجاد اختلالات هضمی لازم است.

چربی

چربی، منبعی فشرده انرژی است. چندین نوع از چربی های حیوانی و گیاهی یا روغن ها، در دسترس هستند که می توانند در تغذیه گاوهای شیری مورد استفاده قرار گیرند. مقدار مصرف و نیز واکنش حیوان، در مصرف جربی ها، براساس اسید چرب محتوای چربی مصرف شده (اشباع و یا غیر اشباع بودن آنها)، متفاوت خواهد بود. کل چربی اضافه شده به جیره، نباید بیش از 4% (براساس ماده خشک) گردد.

ملاس ها

ملاس های (چغندر قند و نیشکر)، منابع انرژی بوده و در درجه اول برای افزایش قابل قبول بودن جیره، توسط حیوان، مصرف می گردند. مقدار مصرف آنها در جیره باید به صورت محدود و در حد 7-5 درصد کنسانتره (تا 10% درخوراکهای پلت شده)، برای ثابت نگهداشتن جریان خوراک در وسایل تغذیه کننده خودکار و نیز جلوگیری از اثرات نامطلوب در شکمبه باشد.

یولاف

یولاف، حدوداً 15% انرژی کمتر و 30-20% پروتئین، بیشتر از دانه ذرت دارد. مزیت اضافه نمودن یولاف به جیره گاوهای شیری، پر حجم نمودن و تهیه فیبر بیشتر، برای این گاوها می باشد که، می تواند در ثبات کاری شکمبه موثر باشد.

دانه سورگوم

دانه سورگوم یا مایلو را، می توان، بجای ذرت در جیره ها بکار برد. انرژی آن تقریباً 90% دانه ذرت است و پروتئین آن نیز متغیر (7-12% پروتئین خام) می باشد. قبل از مصرف، مایلو را باید آرد نمود تا از عبور آن از دستگاه گوارش را به صورت دانه کامل جلوگیری نمود، اما استفاده از دانه آرد شده، به دلیل تولید گرد و خاک زیاد و کاهش خوشخوراکی مطلوب نمی باشد.

پوست سویا

دانه سویایی که به صورت پرک شده در آمده، یا پوسته سویا، همه، به عنوان خوراک مورد استفاده قرار می گیرند. همه اینها منابع مناسبی از فیبر، با قابلیت هضم بالا می باشند و می توانند جانشین نشاسته در جیره شوند، ولی به عنوان فیبر علوفه خیر. مقادیر محدودی از آن را، می توان در جیره بکار برد که میزان آن 33% کنسانتره می باشد.

گندم

گندم، به این علت اینکه، اغلب دارای قیمت بالایی می باشد، در جیره گاوهای شیری مورد استفاده قرار نمی گیرد. گندم را می توان، به صورت قابل قبول، در جیره گاوهای شیری به کار برد (کمتر از 50% کنسانتره). گندم از لحاظ انرژی بالا و از نظر پروتئین، نسبتاً بالا می باشد. گاوهای شیری را باید به آهستگی به مصرف گندم عادت داد.

سبوس گندم

می تواند باعث افزایش حجم و فیبر جیره گردد. همچنین، از نظر پروتئین و فسفر نسبتاً بالا است و نیز خوشخوراکی جیره را بالا می برد، از طرف دیگر یک خوراک ملین می باشد.

گندم نیمه

گندم نیمه، حاوی ذرات ریز سبوس، گندم های نیمه، جنین (جرم) گندم و دیگر محصولات حاصل از آرد کردن گندم می باشد. این خوراک، منبع متوسطی از پروتئین و انرژی می باشد و نباید بیش از 5/9 درصد فیبر خام داشته باشد.

کنسانتره هایی که حاوی بیش از 20% گندم نیمه باشند، باعث کاهش تولید شیر می شوند.

آب پنیر

آب پنیر را به صورت خشک و یا مایع، می توان در تغذیه گاوهای شیری مورد استفاده قرار داد. آب پنیر خشک را، می توان در مخلوط کنسانتره تا بیش از 10% مخلوط به کار برد. آب پنیر خشک، همچنین می توان به بخش علوفه ای، در زمان سیلو سازی اضافه نمود که به میزان 20 تا 100 پوند به ازای هر تن علوفه تر کار انجام می گیرد. آب پنیر را به صورت مایع، می توان در اختیار گاوهای شیری و به صورت آزاد، قرار داد. به دلیل داشتن بیش از 90 درصد آب، 15 تا 25 گالن برای مصرف روزانه یک گاو مورد نیاز است تا مقادیر قابل توجهی از ماده خشک را تامین نماید. آب پنیر، دارای مقادیر زیادی لاکتوز (قند شیر) و مقادیر کمی پروتئین و مواد معدنی می باشد. در هنگام مصرف آب پنیر مایع، باید دقت داشته که بیش از 36 ساعت از عمر آن نگذشته باشد، چرا که اسیدی شده و گاو از مصرف آن امتناع خواهد نمود. اگر مسائل بهداشتی به درستی اعمال نشود، مگس می تواند به عنوان یک مشکل مطرح گردد.

پودر خون

پودر خون را، از خشک نمودن خون حیوانات گیاهخوار، به دست می آورند. پودر خون دارای پروتئین حقیقی بالایی است و دارای پروتئین غیر قابل تجزیه در شکمبه و اسید امینه لایزین نیز می باشد. مقدار مصرف آن، محدود و کمتر از یک پوند به ازای هر گاو در روز باید مصرف گردد و نیز باید در نظر گرفت که، از مصرف آن به همراه جیره هایی که رطوبت بالایی دارند اجتناب شود، زیرا بد خوراک شدن آن می تواند، مشکلاتی را به وجود آورد.

کنجاله گلوتن ذرت

این ماده خوراکی از آسیاب نمودن در حالت مرطوب ذرت، برای استحصال نشاسته بدست می آید. دو نوع کنجاله، از این ماده به دست می آید که دارای 40% و 60% پروتئین خام می باشند، نوع 60% آن متداول تر است. هر دوی اینها منابع خوبی از UIP می باشند، انرژی آن فقط کمی کمتر از دانه ذرت است. برای جلوگیری از مشکلات مربوط به خوشخوراکی، نباید از این ماده بیش از 5 پوند در روز به ازای هر گاو مصرف نمود.

کنجاله پنبه دانه

کنجاله پنبه دانه، محصولی با پروتئین بالا است که پس از استحصال روغن از دانه حاصل می شود. کنجاله پنبه دانه کاملاً خوشخوراک است، اما ممکن است از نظر محتوای پروتئین خام، دارای تنوع زیادی باشد. کنجاله پنبه دانه و دیگر محصولات حاصل از دانه پنبه، می توانند دارای ماده ای سمی بنام گوسیپول باشند. به همین دلیل مقادیر محدودی از آن باید در تغذیه گاوهای شیری مصرف گردد که مقدار مصرف حداکثر 8 پوند به ازای هر گاو در روز و یا کمتر است.

پودر ماهی

پودر ماهی، حاصل از صنایع مربوط به ماهی است. این مواد شامل استخوان ها، سر و بخش هایی از ماهی که دور ریخته می شوند می باشند. کیفیت این ماده بسیار متغیر بوده و بستگی به منابعی دارد که از آن تهیه می شود. روغن ماهی باعث کاهش هضم فیبر در شکمبه می گردد و باید به صورت محدود و در حدود 50 گرم در روز مصرف گردد. میزان مصرف پودر ماهی نیز در گاوهای شیری به صورت محدود و 2-1 پوند در روز می باشد.

پودر گوشت و استخوان

پودر گوشت و استخوان را از بافت های بدن حیوانات تولید می کنند و به صورت خشک در اختیار گاوها قرار می گیرد. این پودر حاوی شاخ، پوست، مو، کود، یا محتویات شکمبه نمی باشد. پودر گوشت و استخوان منبع خوبی از پروتئین خام و UIP، کلسیم و فسفر می باشد. مقدار مصرف آن محدود و حداکثر 5/2 پوند یا کمتر در روز است. این ماده خوراکی را باید به خوبی نگهداری و انبار نمود، چرا که اگر در جای مرطوب نگهداری شود، می تواند آلودگی به سالمونلا را در گله شایع نماید.

دانه سویا

دانه سویا، منبع عالی از پروتئین خام و چربی (18 درصد)، برای گاوهای شیری هستند. سویای خام را می توان تا 5 پوند به ازای هر گاو، در روز مصرف نمود. گاوها باید نسبت به مصرف آن عادت داده شوند تا از اسهال و عدم مصرف خوراک در حیوان جلوگیری شود. دانه خام دارای اوره آز می باشد، این آنزیم می تواند، زمانی که دانه سویا و اوره با هم در جیره وجود داشته باشند، آمونیاک را از اوره آزاد نماید. اوره و دانه خام نباید، به بصورت مخلوط با هم نگهداری شوند. تجزیه میکروبی در شکمبه، از عوامل ضد پروتئینی دانه خام کم می کند (برای مثال جلوگیری کننده از تریپسین) برشته کردن، روغن کشی، یا دیگر فرآیندهای گرماده، از عوامل ضد پروتئینی و فعالیت های اوره آز، می کاهد و ارزش UIP دانه سویا را افزایش می دهد. درجه حرارت 290 تا 300 درجه فارنهایت، در زمان 30 تا 45 دقیقه که به صورت کنترل شده باشد، می تواند از وضعیت های مربوط به حرارت های بیشتر و یا کمتر از حد معمول، در دانه سویا جلوگیری کند. دانه سویایی که تحت تاثیر حرارت قرار گرفته باشد را می توان تا 8 پوند در روز نیز مصرف نمود. در مصرف این خوراک باید هزینه های مربوط به حرارت دادن و چروکیده کردن آن را مد نظر قرار داد.

کنجاله سویا

کنجاله سویا، از مکمل های پروتئینی با منشاء گیاهی می باشد که عموماً مورد استفاده قرار می گیرد. از انواع این خوراک، معمولترین نوع آن، دارای 44% پروتئین خام است (البته در ایران و هر نقطه ای از جهان بهترین کار این خواهد بود که قبل از فرموله نمودن جیره و استفاده از این نوع خوراکها، نمونه ای را جهت تعیین مواد مغذی به آزمایشگاه بفرستید). دو نوع کنجاله وجود دارد که یکی کنجاله ای است که از دانه پوست کنده بدست می آید و 48% پروتئین خام دارد، دیگری، کنجاله ای است که بطریق قدیمی فرآیند روغن کشی بر روی آن انجام می گیرد و دارای 42% پروتئین خام بوده و 5% چربی دارد. خلیلی از مکمل های تجاری حاوی مقادیر قابل توجهی از کنجاله سویا می باشند.

اوره

اوره یکی از مواد ازته غیر پروتئینی (NPN) است که، حاوی 46% ازت است، و معادل پروتئین آن 287% (46% ازت * 25/6)، می‌باشد. این ماده، منبع خوبی از پروتئین محلول مصرفی (SIP) می‌باشد. اوره به شرطی می‌تواند، به خوبی در جیره اثر داشته باشد که، جیره از لحاظ کربوهیدرات‌ها (دانه غلات و سیلوی ذرت) نسبتاً غنی و از نظر پروتئین و SIP کمبود داشته باشد. محدودیت مصرف آن برای هر گاو در هر روز 4/0 پوند، یک درصد در کنسانتره، یا 5/0 درصد در سیلوی ذرت می باشد (10 پوند به یک تن ذرت در حال سیلو کردن می توانید اضافه نمایید). اگر اوره یا دیگر منابع NPN را، همچون آمونیاک به سیلوی ذرت اضافه می کنید، مقدار اوره در مخلوط کنسانتره را باید کم نمایید، چرا که مصرف اوره یا مواد معادل آن نباید بیش از 4/0 پوند در روز به ازای هر گاو گردد. اوره خوشخوراک نیست، به همین دلیل آن را باید تماماً با کنسانتره یا سیلوی ذرت مخلوط نمود. اوره زمانی بهترین استفاده را در جیره خواهد داشت که جیره به صورت کاملاً مخلوط (TMR) و یا در مخلوط کن با دیگر خوراک‌ها کاملاً مخلوط شده باشد. از اوره بر طبق توصیه های علمی استفاده می‌شود، به عنوان منبعی مناسب از پروتئین خام محسوب می‌گردد که اثر آب مخربی را بر راندمان تولیدمثلی نشان نمی‌دهد.